BÊN CẦU BIÊN GIỚI (Phạm Duy) - Hoàng Thanh Tâm

“Bên cầu biên giới” là một trong những bài hát nổi tiếng nhất của Phạm Duy, được sáng tác vào năm 1947. Đây là bài hát gây tranh cãi một thời. Trong chuyến đi thực tế ở thị xã Lào Cai, vào những ngày thư thả, ông đã viết ca khúc này để tỏ tình với một người đẹp. Bài hát với ca từ cực kì lãng mạn này đã nhanh chóng lan truyền khắp vùng Việt Bắc và cả về miền xuôi. Và rồi, với lý do ca khúc mang không khí sầu não, ủy mị, chán chường, không thích hợp và sẽ làm nản lòng lính, một lệnh cấm phổ biến Bên Cầu Biên Giới đã lập tức được ban hành. Sau sự kiện đó, Phạm Duy bỏ vào miền Nam. Hẳn nhiên là không phải nhạc sĩ nào cũng từng đặt chân tới miền địa đầu của Tổ quốc, thậm chí có người chưa một lần đến nơi đó để lấy “thực tế”. Nhưng tất cả các sáng tác về chủ đề này đều làm toát lên hình ảnh biên cương với một nét chung: đẹp, mà mang nỗi buồn của một người trẻ tuổi nhìn quê hương bị ԍιặc tàn phá, nhìn những mộng ước tuổi xuân xưa đổ vỡ. Trong tâm thức người Việt chúng ta, biên giới dường như là một khái niệm vừa đẹp đẽ vừa thiêng liêng. Nó đã là nguồn cảm hứng cho hàng chục sáng tác của các nhạc sĩ thuộc nhiều thế hệ, đến mức sẽ là không quá nếu nói rằng chúng ta có cả một dòng nhạc nói về biên giới.

 “Ngừng đây soi bóng bên giòng nước lũ 

Cầu cao nghiêng dốc bên dòng sông sâu 

Sầu vương theo sóng xuôi về cuối trời 

Một vùng đau thương chốn làng cũ quê xưa” 

Những ngày nhớ, đêm mong. Hay những khi hồn thơ trôi theo vạt gió. Tuổi còn xanh như lá rụng vào cuối thu để đêm về khao khát có người mình yêu. Nghệ thuật là thế, là sức tưởng tượng và khái quát của các nghệ sĩ, là sự cảm nhận đồng điệu của người thưởng thức trong những câu từ ngân nga đậm chất trữ tình. 

“Người đi chưa hết hương sầu lữ thứ 

Hồn theo cánh gió quên tình xa xưa 

Tuổi xanh như lá thu rụng cuối mùa 

Mộng về đêm đêm khát vừng trán ngây thơ

 

Em đến bên tôi một chiều khi nắng phai rồi 

Nắng (ư) ngừng bên chiếc cầu biên giới 

Xa xa thoáng đàn trầm vô tư 

Đâu đây dáng huyền bền duyên xưa.” 

Cũng như một số nhạc sĩ lấy biên giới làm nguồn cảm hứng sáng tác, Phạm Duy đứng bên cầu biên giới lặng lẽ nhìn dòng đời trôi. Có thể người nghe chưa một lần đến đây nhưng họ có thể hiểu âm nhạc sẽ đưa chúng ta tới vùng đất ấy, để ta đứng trên đỉnh núi cao thăm thẳm, nhìn khoảng không bao la, sông nước trôi xa, mây chiều và khói lam nhà ai bảng lảng dưới bản làng mà không tỏ đôi lời. Giấc mộng phiêu lãng được sống cùng nàng được tác giả tô điểm bằng những ca từ mộc mạc, giản dị. Ông tự hỏi mình: “Sống trong lòng người đẹp Tô Châu, hay là chết bên dòng sông Danube”. Tất cả những lời tự thán ấy, làm lòng tôi chợt run lên những cảm xúc lạ: 

“Bên cầu biên giới 

Tôi lặng nghe dòng đời từ từ trôi 

Sông nước xa xôi, 

Mây núi khắp nơi 

Không tỏ một đôi lời 

Ôi giấc mơ qua 

Mộng đời phiêu lãng giang hồ 

Sống trong lòng người đẹp Tô Châu 

Hay là chết bên dòng sông Danube 

Những đêm sáng sao” 

Mặt khác, như tên gọi “Bên cầu biên giới” chúng ta cảm nhận được đoạn đường nay đã quá xa vời bởi trong lòng vẫn còn thương nhớ về nơi đây. Khi nghe một bản nhạc cũ bằng chính âm thanh cũ của ngày xưa, là sống lại kỉ niệm về một đoạn đời cùng với những niềm vui, những nỗi buồn của riêng mỗi người. Chúng ta nghe nhạc cũ là nghe kỷ niệm, nhờ kỷ niệm, âm thanh bài nhạc ở lại trong hồn lâu hơn, sâu hơn, đằm thắm hơn như giấc mộng bền năm xưa nhưng chỉ là mơ thôi. 

Trong hồi ký của mình, nhạc sĩ Phạm Duy kể: “Bài này là một trong những bản nhạc tình hiếm hoi của thời đó cho nên được phổ biến một cách rộng rãi và nhanh chóng. Nó được soạn ra khi tôi ôm một cô vũ nữ kiêm tình báo viên vào lòng, nhưng thực ra nó phản ảnh sự viễn mơ của tôi, trong khi đang đi ᴄhιến đấu, tuy đưa mắt nhìn về một vùng đau thương chốn làng cũ quê xưa nhưng vì đang đứng trên chiếc cầu biên giới cho nên vẫn thèm được vượt cầu ra đi để sống bên người đẹp Tô Châu hay chết bên bờ sông Danube:” (Nguồn: Mẫn Nhi Thoixua.vn) 

 

BÊN CẦU BIÊN GIỚI

   

********************* 

Nhạc và Lời: Phạm Duy 

Hòa âm: Lê Văn Thiện 

Trình bày: Hoàng Thanh Tâm 

*************************************** 

Ngừng đây soi bóng bên dòng nước lũ 

Cầu cao nghiêng dốc trên dòng sông sâu 

Sầu vương theo sóng xuôi về cuối trời 

Một vùng đau thương chốn làng cũ quê xưa

 

Người đi chưa hết hương sầu lữ thứ 

Hồn theo cánh gió quên tình xa xưa 

Tuổi xanh như lá thu rụng cuối mùa 

Mộng về đêm đêm khát vừng trán ngây thơ

 

Em đến bên tôi một chiều khi nắng phai rồi 

Nắng ngừng bên chiếc cầu biên giới 

Xa xa thoáng đàn trầm vô tư 

Đâu đây dáng huyền bền duyên xưa 

Bên cầu biên giới 

Tôi lặng nghe dòng đời từ từ trôi 

Sông nước xa xôi mây núi khắp nơi 

Không tỏ một đôi lời 

Ôi giấc mơ qua mộng đời phiêu lãng giang hồ 

Sống trong lòng người đẹp Tô Châu 

Hay là chết bên dòng sông Danube 

Những đêm sáng sao 

Nhưng đường quá xa vời 

Hương trời vẫn mê mải 

Đời tôi sao vẫn còn biên giới 

Lòng tôi sao vẫn ngừng nơi đây 

Ôi dòng tóc êm đềm 

Ôi bể mắt đắm chìm 

Đời phong sương cũ 

Chỉ là thương nhớ 

Mộng bền năm xưa chỉ là mơ qua.